Wrodzona amauroza Lebera albo wrodzona ślepota Lebera (LCA) jest rzadką chorobą dziedziczną siatkówki spowodowaną wadami jednego z wielu różnych genów. Powoduje, że wyspecjalizowane fotoreceptory z tyłu oka przestają działać prawidłowo, co powoduje pogorszenie a nawet utratę wzroku.
LCA jest podobna do barwnikowego zwyrodnienia siatkówki. Zapada na nią 1 na 80 tys. osób i jest najczęstszą formą dziedzicznej utraty wzroku u dzieci. LCA zwykle ma autosomalny recesywny wzór dziedziczenia. Autosomalne dziedziczenie recesywne oznacza, że obie kopie genu w każdej komórce mają mutacje. Każdy z rodziców osoby z autosomalnym stanem recesywnym ma jedną kopię zmutowanego genu, ale zazwyczaj nie wykazuje oznak i objawów tego stanu. Gdy LCA jest spowodowana mutacjami w genach CRX lub IMPDH1, zaburzenie ma autosomalny dominujący wzór dziedziczenia. Autosomalne dominujące dziedziczenie oznacza, że jedna kopia zmienionego genu w każdej komórce jest wystarczająca do spowodowania zaburzenia. W większości tych przypadków osoba dotknięta chorobą dziedziczy mutację genu od jednego chorego rodzica. Inne przypadki wynikają z nowych mutacji i występują u osób bez historii choroby w ich rodzinie
Objawy LCA
Zazwyczaj objawy zaczynają się we wczesnym dzieciństwie i z czasem zaostrzają się. Obejmują one:
- Słabe i zmniejszające się widzenie peryferyjne (widzenie tunelowe)
- Ślepotę nocną
- Drżenie oczu (oczopląs)
- Osłabienie reakcji źrenic
Okulo-cyfrowy znak Franceschettiego. To specyficzne zachowanie polega na szturchaniu, naciskaniu i pocieranie oczu palcem. Naukowcy podejrzewają, że może ono przyczynić się do pogłębienia osadzenia oczu i utworzenia tzw. stożka rogówki u chorych dzieci.
Stożek rogówki to nienormalnie cienka przezroczysta przednia osłona oka (rogówka) w kształcie stożka.
W rzadkich przypadkach zgłaszano opóźniony rozwój i niepełnosprawność intelektualną osób z LCA. Jednak naukowcy nie są pewni, czy osoby te mają wrodzoną amaurozę Lebera czy inny zespół z podobnymi objawami.
Każda z form LCA ma inną przyczynę, więc objawy i szybkość postępu mogą się różnić u poszczególnych pacjentów. Niektóre formy LCA są bardziej powszechne niż inne.
Przyczyny LCA
Zidentyfikowano co najmniej 20 różnych form LCA. Każdy typ jest spowodowany defektem innego genu ważnego dla normalnej funkcji wzrokowej, wśród nich: RPE65 (LCA 2); AIPL1 (LCA 4); CEP290 (LCA 10) i RDH12 (LCA 13).
Mutacje w genach CEP290, CRB1, GUCY2D i RPE65 są najczęstszymi przyczynami zaburzenia, podczas gdy mutacje w innych genach generalnie stanowią mniejszy odsetek przypadków. U około 30 % wszystkich osób z wrodzoną amaurozą Lebera przyczyna zaburzenia jest nieznana.
Metody leczenia LCA
W tej chwili LCA jest nieuleczalna, ale trwają badania nowych sposobów interwencji, w tym terapii genowej. Jej celem jest przywrócenie widzenia dzięki wprowadzenia normalnej kopii wadliwego genu do komórek, w których podejmie on pracę.
19 grudnia 2017 r. amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła pierwszą terapię genową dziedzicznej dystrofii siatkówki (IRD). Leczenie pacjentów z LCA związaną z mutacją RPE65 nosi nazwę Luxturna i jest modyfikowanym genetycznie wirusem przenoszącym zdrowy gen do siatkówki pacjenta.
We wrześniu 2018 r. Komitet ds. Produktów Leczniczych (CHMP) Europejskiej Agencji ds. Leków (EMA) zalecił przyznanie pozwolenia na dopuszczenie terapii genowej Luxturna®(voretigene neparvovec) do obrotu.
Na podstawie:
NIH – Genetics Home Reference,
Moorfields Eye Hospital, NHS foundation Trust,
Komunikatu prasowego EMA 21/09/2018
opracowała Anna Wszołek.
Październik 2019 r.
